T R I G O N O M E T R I

2. Perbandingan Trigonometri Sudut Berelasi


2.2. Sudut θ Istimewa

Sudut istimewa trigonometri merupakan sudut yang nilai perbandingan trigonometrinya bisa ditentukan dengan bentuk sederhana. Adapun nilai sudut-sudut istimewa ini adalah 0, 30, 45, 60, dan 90. Perhatikan materi-materi berikut.

*silahkan klik materi di bawah ini!

A. Untuk Sudut θ sama dengan 0° atau 90°

Perhatikan Gambar 2.2 berikut.

Gambar 2.2

(i)  Perhatikan Gambar 2.2 jika θ = 0°, Maka:
      y = 0 dan x = r , sehingga
$$sin \space 0° = \frac{y}{r} =\frac{0}{r} = 0$$ $$cos \space 0° = \frac{x}{r} =\frac{r}{r} = 1$$ $$sin \space 0° = \frac{y}{x} =\frac{0}{r} = 0$$

(ii)  Perhatikan kembali Gambar 2.2 jika θ = 90°, Maka:
      x = 0 dan y = r , sehingga
$$sin \space 90° = \frac{y}{r} =\frac{r}{r} = 1$$ $$cos \space 90° = \frac{x}{r} =\frac{0}{r} = 0$$ $$tan \space 90° = \frac{y}{x} =\frac{r}{0} = ∞$$

B. Untuk Sudut θ sama dengan 30°, 45°, atau 60°


Gambar 2.3

Gambar 2.3 menunjukkan \(\Delta\)ABC siku-siku sama kaki, ∠A = ∠B = 45° dan AC = BC = 1 satuan, maka: $$\left \vert AB \right \vert^2 = \left \vert AC \right \vert^2 + \left \vert BC \right \vert^2 $$ $$\left \vert AB \right \vert = \sqrt{1 + 1} = \sqrt{2} $$         Berdasarkan \(\Delta\)ABC tersebut, kita dengan mudah menentukan nilai-nilai berikut: $$sin \space 45° = \frac{y}{r} = \frac{1}{\sqrt{2}} \iff sin \space 45° = \frac{1}{2}\sqrt{2}$$ $$cos \space 45° = \frac{x}{r} = \frac{1}{\sqrt{2}} \iff cos \space 45° = \frac{1}{2}\sqrt{2}$$ $$tan \space 45° = \frac{y}{x} = \frac{1}{1} = 1 $$

Gambar 2.4

Gambar Gambar 2.4 menunjukkan \(\Delta\)ABC siku-siku di C, dengan ∠B = 60°, ∠A = 30°, panjang sisi BC (di hadapan sudut 30°) = 1 satuan dan sisi AB = 2 satuan, maka: $$\left \vert AC \right \vert^2 = \left \vert AB \right \vert^2 - \left \vert BC \right \vert^2 $$ $$\left \vert AC \right \vert = \sqrt{4 - 1} = \sqrt{3}$$ Berdasarkan ▵ABC tersebut, kita dapat menentukan nilai-nilai untuk: $$sin \space 60° = \frac{\sqrt{3}}{2} = \frac{1}{2}\sqrt{3} \space\space ; \space\space sin \space 30° = \frac{1}{2}$$ $$cos \space 60° = \frac{1}{2} \space\space ; \space\space cos \space 30° = \frac{\sqrt{3}}{2} = \frac{1}{2}\sqrt{3}$$ $$tan \space 60° = \frac{\sqrt{3}}{1} = \sqrt{3} \space ; \space tan \space 30° = \frac{1}{\sqrt{3}} = \frac{1}{3}\sqrt{3}$$
Maka sudut-sudut khusus atau sudut istimewa sebagai berikut:

Tabel 2. Sudut Istimewa

Fungsi Trigonometri sudut
30° 45° 60° 90°
sinus $$0$$ $$\frac{1}{2}$$ $$\frac{1}{2}\sqrt{2}$$ $$\frac{1}{2}\sqrt{3}$$ $$1$$
cosinus $$1$$ $$\frac{1}{2}\sqrt{3}$$ $$\frac{1}{2}\sqrt{2}$$ $$\frac{1}{2}$$ $$0$$
tangen $$0$$ $$\frac{1}{3}\sqrt{3}$$ $$1$$ $$\sqrt{3}$$ $$∞$$